Өлүү тилдер өксүгү: дүйнөдө бир гана адам сүйлөгөн кайсы тил?
https://sputnik.kg/20160923/kyrgyz-til-kunu-1029355858.html
Өлүү тилдер өксүгү: дүйнөдө бир гана адам сүйлөгөн кайсы тил?
Өлүү тилдер өксүгү: дүйнөдө бир гана адам сүйлөгөн кайсы тил?
Африкада кездешкен бикиа тилинде болгону бир гана адам сүйлөсө, элмоло тилин билген сегиз адам гана калыптыр. 23.09.2016, Sputnik Кыргызстан
2016-09-23T13:10+0600
2016-09-23T13:10+0600
2021-12-14T14:27+0600
/html/head/meta[@name=’og:title’]/@content
/html/head/meta[@name=’og:description’]/@content
https://sputnik.kg/img/102935/60/1029356040_0:0:4851:2741_1920x0_80_0_0_e035faff3d966643982aeea82cca2929.jpg
Sputnik Кыргызстан
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2016
Sputnik Кыргызстан
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Жаңылыктар
kg_KG
Sputnik Кыргызстан
media@sputniknews.
com
MIA „Rosiya Segodnya“
1920
1080
true
1920
1440
true
https://sputnik.kg/img/102935/60/1029356040_0:0:4851:3049_1920x0_80_0_0_9dd8e569a25beee32b9667dabeff421b.jpg1920
1920
true
Sputnik Кыргызстан
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik Кыргызстан
кыргызстан, коом, жаңылыктар, маданият
кыргызстан, коом, жаңылыктар, маданият
БИШКЕК, 23-сен. — Sputnik. Бүгүн Кыргызстанда мамлекеттик тил күнү белгиленип жатат. Бул жаатта Sputnik Кыргызстан дүйнө жүзүндөгү жоголуп бара жаткан жана өлүү тилдер боюнча топтомун сунуштайт.
Тил жоголбой, өркүндөп-өсүп кетиши үчүн ал тилде 100 миңден кем эмес адам сүйлөш керек дешет.
Эгер улут өз эне тилинде сүйлөбөсө, аны өнүктүрүп, жайылтууга аракет жасабаса, анда тил жоголуп кетиши толук ыктымал. Жер бетинде канаттуу, жаныбарларга караганда тил тезирээк жоголууга дуушар болуп жаткандыгын британиялык Independent гезити жазып чыккан.
«Дүйнөдө тилдер ушунчалык тездик менен жоголуп бара жатат. Флора, фауна менен тилди салыштыра турган болсок, өсүмдүктөрдүн 8 пайызы, сүт эмүүчүлөрдүн 18 пайызы жоголуу коркунучунда турат. Ал эми лингвистикалык Кызыл китепке дүйнөдөгү тилдердин 40 пайызын киргизсек болот, башкача айтканда тилдердин 40 пайызы жер бетинен жоголуу коркунучунда» — деп айтылат бул гезиттеги макалада.
Атамбаев: «Манас» эпосундай мухитти жараткан кыргыз тилдин келечеги кеӊ
Окумуштуулардын пикиринде, тилдин мындай кырдаалга тушугуусунун себеби — миграция жана ааламдашуу. Экономикалык муктаждыктардан улам адамдар өз мекенин таштап, чет өлкөгө кетип, ал жерден жергиликтүү тилде пикир алышып, өз эне тилин унутуп бара жатышат.Россия мамлекеттик гуманитардык университетинин профессору Яков Тестелецтин пикиринде, дени сак тил качан гана ал тилде жаш балдар сүйлөсө гана болот. Эгер жаш балдар ал тилди түшүнүп, бирок өздөрү сүйлөбөсө, тил кооптуу абалда калгандыгынан кабар берет. Эгер ошол тилде бир гана кары-картаң адамдар сүйлөп калган болсо, анда тил «өлдү» дей берсе болот экен.
Дүйнөлүк тилдердин катарына орус, англис жана кытай тилдери кирет. Дүйнөлүк практика көргөзүп жаткандай, экономикасы өнүккөн өлкөлөрдүн тилдери жакшы өнүгөт, себеби ал өлкөлөргө жакыр өлкөлөрдүн эли иштегени барарда тилди үйрөнөт, балдарына дагы үйрөтөт.
ЮНЕСКОнун жүргүзгөн изилдөөсүнө ылайык, жер бетинде XXI кылымдын аягына чейин бизге белгилүү тилдердин жарымы гана калышы ыктымал. Өзгөчө Африканын, Австралиянын жана Түштүк Чыгыш Азиянын элдеринин эне тилин жоготуп алуу коркунучу чоң.
Лингвисттердин эсептөөлөрү боюнча учурда жер бетинде 6809 » тирүү» тил бар, бирок алардын 90 пайызында гана 100 миңден кем эмес адам сүйлөйт.
Дүйнөдө ар биринде 50дөй гана адам пикир алышкан 357 тил белгилүү.
Диаспора: Астана шаарынын акимиаты кыргыз тилин окутууга шарт түздү
Акыркы 500 жыл ичинде дүйнөдөгү тилдердин 4,5 пайызы жоголууга дуушар болгон.Жоголуп бара жаткан тилдерге Россияда кездешкен керек жана удэгей тилдерин мисалга тартсак болот. Керек делген тилде 2010-жылы 10 адам сүйлөсө, эми бул тилде 2 гана адам пикир алышары белгилүү болгон.
Ал эми удэгей тилинде сүйлөгөн 100 гана адам калыптыр.
Африкада кездешкен бикиа тилинде болгону 1 гана адам сүйлөсө, элмоло тилин билген 8 гана адам калыптыр.
Ал эми учурда такыр эле сүйлөнбөй калган «өлүк» тилдердин катарына полаб (байыркы славян тили), түштүк манси, убых, айн, словин, прусс, гот жана башка тилдер кирет.
ЖЕТИ МИҢДЕЙ ТИЛДИН ЖАРЫМЫ КЫЛЫМ СОҢУНДА ЖОК БОЛУП КЕТИШИ МҮМКҮН
Дүйнөдө азыр 7 миңдей тил бар. Бирок ушул кылымдын соңуна чейин алардын жарымы жок болуп кетиши мүмкүн. АКШда окумуштуулардын тобу жүргүзүп жаткан иликтөө мына ушундай жыйынтыкты көргөзүүдө. Иликтөөнүн айрым тыянактары ушул жакында жарыяланды. Алардын эсептөөсүнө караганда, азыр дүйнөдө ар бир эки аптада бирден тил унутулууда.
Дүйнөдөгү тилдердин абалы боюнча иликтөөнү Кошмо Штаттардын Пенсильвания штатындагы Суортмор колледжинин ( Swarthmore College)
Ал эми иликтөөнүн авторлорунун бири, профессор Дэвид Харрисон бул чөйрөдөгү таанымал окумуштуулардын бири деп эсептелинет. Ал өз иликтөөлөрүндө жоголуп бара жаткан түрк тилдерине да көңүл буруп келүүдө.Профессор Дэвид Харрисондун айтымында, дүйнөдөгү жети миңдей тилдин жарымынын жазуу формасы жок. Андыктан мындай тилдер үчүн жоголуу же унутта калуу тобокелчилиги эки эсе жогору.
Буга чейинки изилдөөлөрүнүн жана дүйнө аймактарына жасаган сапарларынын натыйжасында америкалык окумуштуулар тилдер өтө тездик жоголуп бара жаткан беш аймакты бөлүп көргөзүшкөн. Алар: Түндүк Австралия, Борбордук жана Түштүк Америка, Түндүк Американын түндүк-батыш ыптасы, Чыгыш Сибир жана Кошмо Штаттардын түштүк-чыгышы.
Маселен, Түндүк Австралия кезинде 153 тилдин мекени экени. Азыр алардын дээрлик баары жоголгон. Америкалык окумуштуулар сапары учурунда явуру тилинде сүйлөгөндөрдөн үч, ал эми амурдаг деген тилде сүйлөгөндөрдөн болгону бир адамды табышкан.
Ал эми Эквадор, Колумбия, Перу, Бразилия, Боливия мамлекеттерин камтыган Борбордук жана Түштүк Америка чөлкөмүндө, профессор Дэвид Харрисондун айтымында, 4 кылымдан ашуун мезгил жашап келген тилдерде азыр саналуу гана адам сүйлөйт.
Түндүк Американын түндүк батышы же Канаданын Британ Колумбиясы, АКШнын Вашингтон жана Орегон штаттары жайгашкан чөлкөмдө жергиликтүү 54 тил биротоло жоголуу алдында.
АКШнын түштүк-батышына келсек, Охлакома, Техас, Нью-Мексика штаттарынын аймагын камтыган бул чөлкөмдө, албетте англис тилинен башка, дагы 40тай тил бар экен. Бирок, соңку эсептөөлөр маселен, индеецтердин ючи деген тилинде сүйлөгөн беш эле адам калганын көргөзгөн.
Орусия, Кытай, Жапония аймактары камтылган Чыгыш Сибирде 23 тил бар. Бирок алардын да көбү жоголуу коркунучунда. Мындай тагдырдан түрк тилдери да куру эмес. Кыргыз Улуттук илимдер академиясынын тил институтунун директору, профессор Кадыралы Коңкобаевдин айтымында, жоголуп же унутта калып бара жаткан түрк тилдерине Түштүк Сибирдеги тофа, шор, карагас, алтай, хакас, Түндүк Кавказдагы кумук, ногой тилдерин кошууга болот.
Ал эми америкалык лингивист Дэвид Харрисондун тыянагына караганда, унутта калган тилдерге коркунуч туудурган негизги фактордун бири – глобалдык таасири бар тилдер. Андай тилдердин саны азыр дүйнөдө 83 экен. Дүйнө калкынын 80%ы ошол тилдерде сүйлөп, жазышат.
Анализ систем регистрации экспоненциальных сигналов (Технический отчет)
Анализ систем регистрации экспоненциальных сигналов (Технический отчет) | ОСТИ.GOVперейти к основному содержанию
- Полная запись 9{-1}$$. Особое внимание уделяется отклику наиболее важных компонентов системы, таких как детекторы, линии передачи, усилители сигналов и электронно-лучевые трубки. Обсуждаются возможности и ограничения каждого из них. Обнаружено, что для линейной системы основным эффектом каждого компонента является уменьшение относительной амплитуды сигнала, что приводит к уменьшению динамического диапазона системы.
- Авторов:
- Талбот, Р.В.; Шипман, Дж. Р.; Хаггин, FE; Добби, C.B.
- Дата публикации:
- Исследовательская организация:
- Лаборатория радиологической защиты ВМС, Сан-Франциско, Калифорния (США)
- Организация-спонсор:
- Военно-морская исследовательская лаборатория
- Идентификатор ОСТИ:
- 4780891
- Номер(а) отчета:
- АД-684029; НРЛ-4354
- Номер АНБ:
- НСА-23-035455
- Тип ресурса:
- Технический отчет
- Отношение ресурсов:
- Прочая информация: UNCL.
Ориг. Дата поступления: 31 декабря 1969 г.; Связанная информация: перепечатано в июне 1960 г. - Страна публикации:
- США
- Язык:
- Английский
- Тема:
- N26110* — Приборы для обнаружения радиации — Детекторы и мониторы общего назначения; УСИЛИТЕЛИ; КАБЕЛИ; ЭЛЕКТРОННО-ЛУЧЕВАЯ ТРУБКА; КАТОДНЫЕ ЛУЧИ; РАСПРЕДЕЛЕНИЕ; ЭЛЕКТРОННЫЕ ЛАМПЫ; ЭЛЕКТРОННОЕ ОБОРУДОВАНИЕ; ЭКСПОНЕНЦИАЛЬНОЕ РАСПРЕДЕЛЕНИЕ; ИНСТРУМЕНТЫ; ИОНИЗАЦИОННЫЕ КАМЕРЫ; ЯДЕРНЫЕ ВЗРЫВЫ; ЯДЕРНОЕ ОРУЖИЕ; ФОТОЭЛЕКТРИЧЕСКИЕ ЯЧЕЙКИ; ФОТОЭЛЕКТРИЧЕСКИЙ ЭФФЕКТ; СИСТЕМЫ ЗАПИСИ; СЦИНТИЛЛЯЦИОННЫЕ СЧЕТЧИКИ; ЧУВСТВИТЕЛЬНОСТЬ; СИГНАЛЫ; СТАТИСТИКА; ТЕСТИРОВАНИЕ; ЯДЕРНОЕ ОРУЖИЕ/испытания, анализ систем регистрации экспоненциальных сигналов для; СИСТЕМЫ РЕГИСТРАЦИИ/анализа данных для регистрации экспоненциальных сигналов при испытаниях ядерного оружия; ДЕТЕКТОРЫ ИЗЛУЧЕНИЯ/отклик фотодиода для испытаний ядерного оружия; КАБЕЛИ/ответ для регистрации экспоненциальных сигналов для испытаний ядерного оружия; ПРИБОРЫ/анализ для регистрации экспоненциальных сигналов для испытаний ядерного оружия; ЭЛТ/отклик для регистрации экспоненциальных сигналов для испытаний ядерного оружия; ДЕТЕКТОРЫ ИЗЛУЧЕНИЯ, ИОНИЗАЦИОННАЯ КАМЕРА/реагирование на испытания ядерного оружия; ДЕТЕКТОРЫ ИЗЛУЧЕНИЯ, СЦИНТИЛЛЯЦИИ/ответа на испытания ядерного оружия; УСИЛИТЕЛИ/отклик для регистрации экспоненциальных сигналов для испытаний ядерного оружия
- MLA
- АПА
- Чикаго
- БибТекс
Ориг. Дата поступления: 31 декабря 1969 г.; Связанная информация: перепечатано в июне 1960 г.Форматы цитирования
Талбот Р. В., Шипман Дж.Р., Хаггин Ф.Е. и Добби С.Б. Анализ систем для записи экспоненциальных сигналов . США: Н. П., 1954.
Веб. дои: 10.2172/4780891. 
В., Шипман Дж.Р., Хаггин Ф.Е. и Добби С.Б. Анализ систем для записи экспоненциальных сигналов . США: Н. П., 1954.
Веб. дои: 10.2172/4780891. Копировать в буфер обмена
Талбот Р.В., Шипман Дж.Р., Хаггин Ф.Е. и Добби С.Б. Анализ систем для записи экспоненциальных сигналов . Соединенные Штаты. https://doi.org/10.2172/4780891 Копировать в буфер обмена
Талбот Р.В., Шипман Дж.Р., Хаггин Ф.Е. и Добби С.Б. 1954.
«Анализ систем регистрации экспоненциальных сигналов». Соединенные Штаты. https://doi.org/10.2172/4780891. https://www.osti.gov/servlets/purl/4780891. Копировать в буфер обмена
@статья{osti_4780891,
title = {Анализ систем регистрации экспоненциальных сигналов},
автор = {Талбот Р.В. и Шипман Дж.Р. и Хаггин Ф.Е. и Добби С. {-1}$. Особое внимание уделяется отклику наиболее важных компонентов системы, таких как детекторы, линии передачи, усилители сигналов и электронно-лучевые трубки. Обсуждаются возможности и ограничения каждого из них. Обнаружено, что для линейной системы основным эффектом каждого компонента является уменьшение относительной амплитуды сигнала, что приводит к уменьшению динамического диапазона системы. Некоторое внимание также уделяется отклику определенных элементов системы на сигналы других типов, включая импульсные функции, ступенчатые функции, линейно изменяющиеся функции и синусоидальные сигналы. Влияние нелинейных элементов рассмотрено достаточно кратко. На основе этого анализа делаются выводы и даются рекомендации по выбору наиболее подходящих элементов системы и размещению этих элементов. (авт.)},
дои = {10.2172/4780891},
URL = {https://www.osti.gov/biblio/4780891},
журнал = {},
номер =,
объем = ,
место = {США},
год = {1954},
месяц = {4}
} 
{-1}$. Особое внимание уделяется отклику наиболее важных компонентов системы, таких как детекторы, линии передачи, усилители сигналов и электронно-лучевые трубки. Обсуждаются возможности и ограничения каждого из них. Обнаружено, что для линейной системы основным эффектом каждого компонента является уменьшение относительной амплитуды сигнала, что приводит к уменьшению динамического диапазона системы. Некоторое внимание также уделяется отклику определенных элементов системы на сигналы других типов, включая импульсные функции, ступенчатые функции, линейно изменяющиеся функции и синусоидальные сигналы. Влияние нелинейных элементов рассмотрено достаточно кратко. На основе этого анализа делаются выводы и даются рекомендации по выбору наиболее подходящих элементов системы и размещению этих элементов. (авт.)}, Копировать в буфер обмена
Посмотреть технический отчет (3,75 МБ)
https://doi.
